Breaking News

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਦੋਹਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

Was Godse Alone Responsible for Gandhi’s Assassination?

“Making of Godse and his Idea of India” ਦੇ ਲੇਖਕ ਧੀਰੇਂਦਰ ਝਾਅ (Dhirendra Jha) ਨਾਲ ਪ੍ਰੋ. ਅਪੂਰਵਾਨੰਦ ਅਤੇ ਨਿਤਿਸ਼ ਤਿਆਗੀ ਦੀ ਖੋਜ ਦੇ ਅਧਾਰਤ ਗੱਲਬਾਤ ਸੁਣਨ ਵਾਲੀ ਹੈ।
ਧੀਰੇਂਦਰ ਝਾਅ ਦੱਸਦੇ ਹਨ ਕਿ ਆਰਐਸਐਸ ਨੇ ਦੋਗਲੇਪਣ ਵਿੱਚ ਮੁਕੰਮਲ ਮੁਹਾਰਤ ਹਾਸਲ (Perfected Art of Double Speak) ਕੀਤੀ ਹੈ। ਆਰਐਸਐਸ ਕਹਿੰਦੀ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੈ ਅਤੇ ਬਿਲਕੁਲ ਕੰਮ ਬਿਲਕੁਲ ਉਲਟ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਭਾਜਪਾ ਆਰਐਸਐਸ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਅਤੇ ਆਰ.ਐੱਸ.ਐੱਸ. ਵਿਚਾਲੇ ਦੋਹਰੀ ਮੈਂਬਰਸ਼ਿਪ ਸੀ। ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਵੀ ਏ ਅਤੇ ਬੀ ਟੀਮਾਂ ਸਨ, ਜਿਵੇਂ ਅੱਜ ਕੱਲ੍ਹ ਆਮ ਆਦਮੀ ਪਾਰਟੀ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਪੂਰਕ ਹਨ।

ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਨੂੰ ਅੰਦਰੋਂ ਕੰਟਰੋਲ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਰਐਸਐਸ ਨੇ ਕਾਂਗਰਸ ਦਾ ਬਦਲ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਬਾਹਰੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਸਰਦਾਰ ਪਟੇਲ ਆਰਐਸਐਸ ਦੇ ਹਮਦਰਦ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਆਰਐਸਐਸ ਵਿਰੁੱਧ ਪਾਬੰਦੀ ਹਟਾਉਣ ਲਈ ਮਿੱਠੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰ ਕੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਜਦੋਂ ਕਿ ਨਹਿਰੂ ਆਰਐਸਐਸ ਦੇ ਦੋਗਲੇਪਣ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਸੀ।

ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਕਤਲ ਲਈ ਆਰਐਸਐਸ ਜ਼ਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ ਪਰ ਉਹ ਹਰ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੁਲੇਖੇ ਖੜੇ ਕਰਕੇ ਇਹ ਵਿਖਾਉਣ ਵਿੱਚ ਕਾਮਯਾਬ ਰਹੇ ਕਿ ਗੋਡਸੇ ਆਰਐਸਐਸ ਛੱਡ ਚੁੱਕਾ ਸੀ।

ਅਫ਼ਸੋਸ ਦੀ ਗੱਲ ਹੈ ਕਿ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ, ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਤਿੰਨੋਂ ਜਥੇਬੰਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਹੀ ਸਰਗਰਮ ਸਨ। ਮੋਟੇ ਤੌਰ ‘ਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੀ ਮੌਜੂਦ ਸਨ ਜਦਕਿ ਆਰਐਸਐਸ ਦੀਆਂ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ, ਦਿੱਲੀ, ਪੱਛਮੀ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼, ਗੁਜਰਾਤ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਸ਼ਟਰ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਸ਼ਾਖਾਵਾਂ ਸਨ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਮਾਮੂਲੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਹੀ ਸੀ।

ਅਸੀਂ ਆਪਣੀਆਂ ਪੋਸਟਾਂ ਵਿੱਚ ਸੰਘ-ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਬਾਰੇ ਪਹਿਲਾ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪੂਨਾ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੇ ਪੇਸ਼ਵਾ ਅਸ਼ਟਪਦੀ ਸੰਘ ‘ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ। ਧੀਰੇਂਦਰ ਝਾਅ ਨੇ ਵੀ ਇਹੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਚਿਤਪਾਵਨ ਬ੍ਰਾਹਮਣਾਂ ਦੀ ਸਰਵਉੱਚਤਾ ਲਈ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਨੂੰ ਚੋਣਾਂ ਜਿੱਤਣ ਲਈ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਵਧਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਸੀ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂਤਵ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਰਾਹੀਂ ਇਹ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਸੰਕਲਪ ਸਾਰੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਬਾਰੇ ਹੈ। ਪਰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇਹ ਚਿਤਪਾਵਨ-ਬ੍ਰਾਹਮਣਵਾਦ ਦਾ ਹੀ ਰੂਪ ਹੈ।

ਧੀਰੇਂਦਰ ਝਾਅ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਡੂੰਘਾਈ ਦੱਸਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਸਲੀ ਖੋਜੀ ਪੱਤਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਭਾਜਪਾ, ਆਰ.ਐਸ.ਐਸ., ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ, ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੀਆਂ ਅਜਿਹੀਆਂ ਦੋਗਲੀ ਨੀਤੀਆਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਵੀ ਪ੍ਰਤੱਖ ਸਨ। ਹੁਣ ਵੀ ਭਾਜਪਾ ਅਤੇ ਆਰਐਸਐਸ ਦੀ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਕਥਨੀ ਅਤੇ ਕਰਨੀ ਵਿਚ ਫਰਕ ਸਾਫ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।

ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਅਤੇ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ 1909 ਵਿੱਚ ਇਕੱਠੇ ਜਲਾਵਤਨ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਲਾਲਾ ਜੀ ਦੋ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗ ਕੇ ਵਾਪਸ ਆਏ ਸਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ 38 ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਵਾਪਸ ਆਏ ਸਨ। ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਪੜ੍ਹਨ ਲਈ ਭੇਜਿਆ, ਜਦਕਿ ਅਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਾਨ ਦੇਣ ਦੇ ਰਾਹ ਤੋਰਿਆ।

ਗਦਰ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਦੇ ਮੁਕੱਦਮਿਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਫਾਂਸੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਜਾਂ ਉਮਰ ਕੈਦ ਵਿੱਚ ਕਾਲੇ ਪਾਣੀ ਭੇਜ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਲਾਲਾ ਹਰਦਿਆਲ ਨੇ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ 1925 ਵਿੱਚ ਲੰਡਨ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੀਐਚਡੀ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਹਰਦਿਆਲ ਦੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਪੇਸ਼ਾਵਰੀ ਨੇ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਫੰਡ ਚੋਰੀ ਕੀਤੇ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਜਾਇਦਾਦ ਖਰੀਦੀ। ਇੱਕ ਕਿਸਾਨ ਰਾਮ ਸਿੰਘ, ਜਿਸਨੇ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਜ਼ਮੀਨ ਦਾਨ ਦੇ ਮਕਸਦ ਲਈ ਵੇਚ ਦਿੱਤੀ ਸੀ, ਨੇ ਰਾਮ ਚੰਦਰ ਨੂੰ ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਦੀ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ।

ਸਾਵਰਕਰ, ਬਾਲ ਗੰਗਾਧਰ ਤਿਲਕ, ਭਾਈ ਪਰਮਾਨੰਦ ਵੱਖ – ਵੱਖ ਵੇਲੇ ਸਭ ਨੇ ਮੁਆਫ਼ੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ। ਭਾਈ ਪਰਮਾਨੰਦ ਨੂੰ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਨਾਲ ਫਾਂਸੀ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਸਜ਼ਾ ਨੂੰ ਘਟਾ ਕੇ ਉਮਰ ਕੈਦ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ। ਫਿਰ ਭਾਈ ਪਰਮਾਨੰਦ ਨੇ 1919 ਵਿਚ ਦੁਬਾਰਾ ਮੁਆਫੀ ਮੰਗੀ ਅਤੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲੈਣ ਦਾ ਵਾਅਦਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ 4 ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਜੇਲ੍ਹ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਆ ਗਏ।

1900 ਤੋਂ 1914 ਤੱਕ ਭਾਈ ਪਰਮਾਨੰਦ ਨੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਅਫਰੀਕਾ ਅਤੇ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ ਗੁਆਨਾ (Guyana) ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਸਕੂਲ ਖੋਲ੍ਹੇ ਤਾਂ ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਬੱਚੇ ਸਿੱਖਿਅਤ ਹੋ ਸਕਣ। ਪਰ ਜਦੋਂ ਉਹ ਕੈਲੀਫੋਰਨੀਆ ਗਿਆ ਤਾਂ ਹਰਦਿਆਲ ਨੂੰ ਸਿੱਖ ਕਿਸਾਨਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਵਰਗੇ ਸਿੱਖ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਗਦਰ ਪਾਰਟੀ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਉਕਸਾਉਣ ਲਈ ਕਿਹਾ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣਿਆ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖ, ਰਾਜਪੂਤ, ਜਾਟ ਅਤੇ ਹੋਰ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਮੁਸਲਿਮ ਭਾਈਚਾਰੇ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਦਸਤਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਰਤੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਾਲ਼ ਨੂੰ ਖਤਮ ਕਰਨ ਲਈ ਅਨਾਜ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਨਹਿਰੀ ਕਲੋਨੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਿੰਚਾਈ ਨਹਿਰੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ।

ਸਰ ਲਾਲ ਚੰਦ ਅਤੇ ਸਰ ਛੋਟੂ ਰਾਮ ਜੋ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਸਨ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜੀ ਵੀ ਸਨ ਪਰ ਦੋਵੇਂ ਬੁੱਧੀਮਾਨ ਸਨ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਮੌਜੂਦਾ ਹਿੰਦੂ ਜੱਟ ਕਿਸਾਨਾਂ ਪ੍ਰਤੀ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੀ ਬੇਈਮਾਨੀ ਬਾਰੇ ਜਾਣਦੇ ਸਨ। ਇਸੇ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਜਾਟ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੀ ਭੜਕਾਹਟ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਪੈਣ ਦਿੱਤਾ।

ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਦੇ ਆਗੂ ਆਪਣਾ ਬਚਾਅ ਕਰਕੇ ਚਲਦੇ ਸਨ ਤੇ ਜਾਨੀ ਨੁਕਸਾਨ ਤੋਂ ਬਚਦੇ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ 1910 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਅੰਗਰੇਜ਼ਾਂ ਨਾਲ ਸਿੱਧੇ ਟਕਰਾਅ ਵਿੱਚ ਆਇਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੱਡਾ ਜਾਨੀ ਅਤੇ ਮਾਲੀ ਨੁਕਸਾਨ ਝੱਲਿਆ ‌ਅਤੇ 1947 ਦੇ ਅਥਾਹ ਨੁਕਸਾਨ ਪਿਛੇ ਇਕ ਵੱਡਾ ਕਾਰਣ ਉਹ ਟਕਰਾਅ ਵੀ ਸੀ।

ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਐਮਰਜੈਂਸੀ ਵਿਰੋਧੀ ਮੋਰਚੇ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਨੇ ਅਨੁਪਾਤ ਤੋਂ ਵੱਧ ਹਿੱਸਾ ਨਾ ਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਤਾਂ 1980 ਅਤੇ 1990 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ। 1910 ਅਤੇ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦਾ ਲਾਭ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਂਸਭਾ, ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਨੂੰ ਹੋਇਆ। ਪਰ ਸਿੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮੰਨਣ ਦੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਛੱਡੋ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਿੱਖ ਕੈਦੀਆਂ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ।

ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਅਤੇ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਸਿੱਖਾਂ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਸਿੱਖਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਤੇ ਆਰਐਸਐਸ ਅਤੇ ਭਾਜਪਾ ਦੀ ਦੋਹਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਸ ਗੱਲਬਾਤ ਨੂੰ ਸੁਣਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।
ਧੀਰੇਂਦਰ ਝਾਅ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਅਤੇ ਆਰਐਸਐਸ ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਉਹ ਇੱਕੋ ਹੀ ਸਨ। ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੰਜਾਬ ਵਿਚ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ ਅਤੇ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਇਕੋ ਜਿਹੇ ਸਨ। ਭਾਈ ਪਰਮਾਨੰਦ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਸਤਿਕਾਰ ਰੱਖਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਅਖੀਰ ਵਿਚ ਉਹ ਆਰੀਆ ਸਮਾਜ ਦੇ ਮੁੱਖ ਪ੍ਰਚਾਰਕ ਸਨ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਮਹਾਵੀਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ RSS ਦੇ ਚੋਟੀ ਦੇ ਸੰਘਚਾਲਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੀ।
ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੱਜੇ ਪੱਖੀ ਤਾਕਤਾਂ ਦੀ ਦੋਗਲੀ ਗੱਲ ਅਤੇ ਦੋਗਲੇਪਣ ਤੋਂ ਸੁਚੇਤ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ।

Was Godse Alone Responsible for Gandhi’s Assassination?



ਵੀਡੀਓ ਦਾ ਲਿੰਕ https://youtube.com/watch?v=tILd7fw33fA&si=bwCVeJtvKgk1a1LQ
#Unpopular_Opinions
#Unpopular_Ideas
#Unpopular_Facts